Sporcu Sakatlıkları: Özellikle profesyonel sporcuların en büyük endişelerinin başında sakatlanmak geliyor. Bundan 10 yıl öncesine göre gerek spor sağlığı uygulamalarındaki gelişmeler gerekse sporcuların bilinç seviyelerindeki artışlar, gerekse spor kulüplerinin bu alanda ciddi çalışma ve yatırımlar yapıyor olması sporcu sakatlıklarına yaklaşımı da değiştirdi.

Artık özellikle profesyonel branşlarda sakatlık sonrası hedef sadece iyileşme değil.

• Daha çabuk iyileşme
• Daha hızlı sahaya dönüş
• Yüksek performansla sahaya dönüş
• Nüks oranını düşürme 

Sportoteam Sporcu ve Omurga Sağlığı Sistemi’nin temel amacı, sporcu sakatlıklarını en hızlı ve en yüksek performansla sahaya dönecek şekilde tedavi etmek, tekrar etme ihtimalini en aza düşürmektir.

Sportoteam, tedavi süreçlerini, gerekli tüm çalışmaları, sporcu, spor hekimi, fizyoterapist, atletik performans uzmanı, beslenme ve diyet uzmanı, algoloji uzmanı ile birlikte multidisipliner olarak planlar ve uygular.

HANGİ FAKTÖRLER SPORCU SAKATLIKLARINA NEDEN OLUR?

Sporcuların sakatlanmasına neden olan faktörleri kişisel ve çevresel olarak iki gruba ayırıyoruz.

Sportoteam Sporcu ve Omurga Sağlığı sistemi, özellikle sporcuların kişisel özelliklerinden kaynaklanan sakatlanma risklerini minimize etmek için kişiye özel fiziksel ve mental performans programları yürütür.

Kişisel Faktörler:

1. Postür Bozukluklar (Duruş Bozuklukları): Kamburluk, bel çukurluğu, düz tabanlık, taban çökmesi, extremitelerde uzunluk, kısalık.
2. Enfeksiyon Kaynakları: Sinüzit, grip, diş çürükleri, romatizma, siyatik.
3. Fiziksel Uygunsuzluk: Motorik özeliklerin yeterince gelişmemesi: Ayrıca yaş, iyi ısınmama, hazır olamama.
4. Koordinasyon Bozuklukları: Özellikle tekniğin bozuk olması, agonist ve antagonist çalışan kasların kuvvet ve uzunluk bakımından dengesiz olması, farklı özelliklerde bulunması.
5. Psikolojik Faktörler: Konsantrasyon yetersizliği, ayrıca seyirce, antrenör, idareci, basın, çevre faktörleri riske atılmayı zorlayacağı için sakatlanma riskini arttırır.
6. Yorgunluk: Çalışmalar sonucunda metabolizma atıklarının yani toksin maddelerinin kaslarda ve kanda toplanarak sporcunun ruhi ve bedeni faaliyetleri acısından verimlilik düzeyinin azalmasına yorgunluk denir. Spor yorgunluğu ise; kasların en son kapasiteye ulaşarak beklenen gücün azalmasıdır. Yorgunluk, kuvvet, sürat ve dayanıklılığın yavaşlamasına, istek ve yeteneklerin sınırlı kalmasına dolayısıyla belirli bölgelerin zorlanarak sonuçta sakatlanmamasına neden olmasıdır. Yorgunluğun sebepleri ise oksijen yetersizliği, atp, pc, glikojen depolarının boşalmasına, kan şekerinin azalması, su ve tuz kaybı, çevre faktörü, yaş, bünye, dengesiz beslenme, uykusuzluk, çeşitli hastalıklar, psikolojik bozukluklar ve antrenmansızlık yorgunluk sebepleridir.

Çevresel Faktörler:

1. Zemin: Çim, toprak saha, beton, parke vb. sahanın spor yapmaya uygunluğu ve uygunsuzluğu.
2. Spor malzemesi: Kullanılan her türlü malzeme bu malzemelerin uygunsuz ve eksik olması.
3. İklim: Buz, yağmur, çamur vs. şartlarsa sportif faaliyetlerde bulunma, top oynama, koşma. Özellikle açık hava sporları için.
4. Antrenman şekli: Isınma, soğuma amaca uygun olarak yapılmalı. Eksiksiz ve tam olarak uygulanmalıdır.
5. Kurallar: Genel oyun kuralları. Hakemlerin kötü yönetimi, ihmali, aşırı sertliklere izin vermesi, hakimiyet kurmaması. Sporcuların oyun kurallarını iyi bilmemesi yada uygulayamaması. Hakemin yanlışlara göz yumması, kuralları herkese adaletli uygulayamaması.
6. Eğitim eksikliği: Sporcu, antrenör, yönetici, sağlık ekibinin yeterince bilgilendirilmemesi ya da bildiklerini uygulayamaması.

SPORCULARI SAKATLANMAYA İTEN ÖNEMLİ SEBEPLER

• Takım seviyesi.
• Müsabakanın önemi.
• Yerini yedek oyuncuya kaptırma korkusu.
• Pirimin cazipliği.
• Gizli doping yapması.
• Yerinin doldurulamaz olduğu inancı.
• Sakatlığı önemsememesi.
• Sakatlıktan sonra tedavi yaptırmadan spora devam etmesi.
• Gösteriş merakı, aile, taraftar, yönetici, seyirciye oynayıp kendini riske etme.
• İklim şartları.
• Saha ve zeminin bozuk olması.
• Malzemenin yetersiz olması.

Fiziksel, mental ve öz disiplinle ilgili bu sebeplerin önemli bir kısmı SPORTOTEAM uzmanlarınca multidisipliner bir yaklaşımla ortadan kaldırılabilir.

SPORCU SAKATLANMALARI

Sportoteam Sporcu ve Omurga Sağlığı Sistemi içerisinde aşağıdaki spor sakatlanmalarına yönelik tanı, tedavi hizmetleri sağlanır.

1.  YUMUŞAK DOKU YARALANMALARI
2. EKLEM YARALANMALARI
3. KEMİK YARALANMALARI
4. TENDON YARALANMALARI

Menisküs yaralanmaları, ön çapraz bağ yaralanmaları, omurga yaralanmaları ve kırıkların cerrahi tedavisi konularını spor cerrahisi ve ortopedik cerrahiler bölümlerimizde inceleyebilirsiniz.

YUMUŞAK DOKU YARALANMALAR

• Kontüzyon (Ezik-Bere)
• Hematom (Kan Birikmesi)
• Açık Yaralar
• Kramp
• Tenosinovit
• Tendon Kopmaları
• Kas Yaralanmaları (Lif Kopması)
• Bursit

Kontüzyon:

Travma sonucu, deri, ve deri altındaki damarların ezilerek yararlanması ile sızma şeklinde kanamaların oluşmasıdır. Çok sık görülür.

Belirtileri: O bölgede şişme, duyarlılık, bazen uyuşma, ağrı, renk değişimi.

Görünme yeri: Vücudun her yerinde.

Tedavi Yöntemi:

1.  Elastiki bandaj ile baskı, gerekirse tespit ve istirahat.
2. Soğuk uygulama.
3. Travmaya uğrayan bölge kol ve bacaktaysa o bölgeyi yukarı kaldırmak.
4. Rehabilitasyona çabuk başlama.
5. İlaç tedavisi.

Hematon:

Bir travma sonucu kanın belirli ve sınırlı bir bölgede toplanmasıdır.Sık görülür. Sakatlığın patolojisi doku içinde kanamadır. Yüzeysel ve derin olmak üzere iki türlü oluşur.

Yüzeysel olanlarda; yerel şişme, renk değişimi, ağrı,derinolanlarda; geniş bölgede şişme, geç renk değişimi, ağrı, yerel sertlik olarak fark edilir.Vücutta uyluk, bacak, kol, bel ve ayaklarda görülür.

Tedavi:

1. Elastiki bandaj uygulanır.
2. Yerel soğuk uygulama.

3.Bazen hematomun boşaltılması.

4. Hareketsizliğin temini.
5. Antienflamatuar ilaç verilmesi.
6. Geç devrede fizik tedavi.

Açık Yaralar:

Derideki doku devamlılığının çeşitli nedenlerle bozulmasıdır.Sık görülür.

Sert bir cisim veya organın çarpması sonucu, dolaysız olarak oluşur.Kanama ve ağrı yapabilir.

Baş, yüz, bacak ilk sıralarda olmak üzere, darbenin geldiği tüm vücut bölgelerinde görülebilir.

Tedavi:

1. Kanamayı durdurmak.
2. Yara temizliği
3. Pansuman yapmak.

Kramp:

Kas liflerinin ani ve şiddetli olarak bir ağrı ile kasılması ve bir süre kalmasıdır. Sıkça görülür.

Aşırı terleme ile tuz kaybı, ani ısı değişikliği, aşırı yüklenme ve fazla yorgunluk, bilinçsiz beslenme kaslarda metabolizma artıklarının toplanması ve oksijen azlığı gibi nedenlerle oluşur.

Şiddetli ağrı, kaslarda kasılma ve sertleşme şeklinde görülür. En çok baldırlarda olur. Sırt, boyun, ayak ve omuzda daha seyrek görülür.

Tedavi:

1. Karşıt kasın çalışması sağlanır.
2. Yumuşak masaj uygulanır.
3. Sıcak kompres uygulanır.
4. Kas gevşetici ilaçlar verilir.
5. Mg, K, Ca’dan zengin bir diyet uygulanır.
6. Diyet düzenlenir.

Tenosinovit:

Ekleme yakın ve önemli işleri olan tendonların ağrılı durumudur. Sık görülür. Aşırı çalışma, aşırı zorlama sonucu oluşur.Ağrı, şişlik, kızarıklık şeklinde semptom verir. En sık omuz, el bileği, kasık ve topuk bölgelerinde olur.

Tedavi:

1. Hemen kesin istirahat (üç hafta), bandaj veya atelleme, elevasyon.
2. İlaç kullanımı (NSAE).
3. Geç dönemde sıcak uygulama.
4. Fizik tedavi.

Tendon Kopmaları:

Eklemlere hareketlilik sağlayan tendonların kopmasıdır. Nispeten az görülür ancak çok ciddi bir sakatlıktır.  Ani ve sert hareketler sonucu oluşur.

Ağrı, tendonların yaptırdığı hareketlerin yok olması, kopma, kopma yerinde şekil bozukluğu olarak görülür. Aşil tendonu, el ve ayak parmaklarına ait tendonlar, kolda biseps tendonu gibi yerlerde görülür.

Tedavi:

Cerrahi tedavi yapılır.

Kas Yaralanmaları:

Yapılan sert ve ani hareket sonucu kasın bir yada bir kaç lifinin kopmasıdır.Çok sık rastlanır.

Zorlanmalar ve darbeler nedeniyle olabilir. Ağrı, kopma yerinde girinti, tansiyon kaybı, ödem, hareket güçlüğü gibi belirtiler gösterir. Tüm kaslarında görünebilir.

Tedavi:

1. İstiharat, elevasyon.
2. Soğuk uygulama.
3. Elektrotrepi.
4. Hematomu önlemek için elastiki bandaj uygulaması, gerekirse alçı, atel.
5. Lokal anestezi uygulaması, NSAE kullanımı (ağrı için).
6. Geç devrede sıcak uygulama.
7. Ağrısız devrede egzersizlere başlama.
8. Cerrahi müdahale (büyük yırtıklarda).

Bursit:

Bursa; kas, tendon, eklem gibi yapıların birbiri üzerinde yastık görevi gören küçük, sıvı dolu bir kesedir. Bursalar; omuzlar, dizler, dirsekler ve kalça gibi büyük eklemlerin tendonlarına bitişik konumdadır. Bursit ise bursanın iltihaplanmasıdır. Görünme oranı azdır.

Yumurta gibi yerel şişmeler, ağrı, renk değişliği, sıcaklık hissi, keskin ve yayılan ağrı hissi gibi belirtiler verir.En sık dirsek ve dizde görülür.

Tedavi:

1. Bandaj ve NSAE verilir.
2. Sıvı boşaltılıp, streoid ve lokal anestezik enjekte edilir.
3. Gerekirse cerrahi olarak çıkartılır.

2. EKLEM YARALANMALARI

• Zorlanma ve incinmeler
• Burkulma
• Hemartroz
• Çıkıklar

Zorlanma ve İncinmeler

Kas ve tendonun ani olarak zorlanması veya fazla olarak kullanılması sonucu oluşan doku harabiyetidir.Çok sık görülür.Eklemlere olan ani ve sert yüklenmeler nedeniyle oluşur.

Hareketle artan ağrı, hareket kısıtlığı, duyarlılık, şişlik, kas kopmuşsa o yerde girinti ve seviye farkı gibi belirtiler gösterir.

Eklemlere hareket veren ve ekleme yakın yerlere yapışan tüm kas ve tendonlarda görülür.

Tedavi:

1.Tam tespit, istirahat, bandaj, erken dönem soğuk uygulama ve elevasyon.

2. Yerel ısı uygulaması (geç dönemde).
3. Kas gevşetici ilaçlar.
4. Kopma tam ise cerrahi müdahale.

Burkulma

Eklemlerin zorlanmalar sonucu olağan hareket sınırını aşarak koruyucu ligamentlerin yaralanması.Çok sık görülür. Şişme, ağrı, hareket kısıntısı ve renk değişikliği gibi belirtiler verir.En çok ayak bileğinde görülür.

Tedavi:

1. Tedaviye hemen başlama esastır.
2. Soğuk uygulama
3. Elastik bandaj
4. Kesin istirahat.

Hemartroz

Darbe veya zorlama sonucu eklem içinde kanama oluşması  ve eklemdehemen oluşan şişme halidir.Sık görülür. Darbe veyazorlanmalar nedeniyle oluşur. 1-3 saat içinde şişme, gerginlik hissi, ağrı, hareket kısıtlığı belirtilerini gösterir.

Hemartroz genellikle dizde görülür.

Tedavi:

1. Diz çevresine önce pamuk sarılır ve üzerine elastiki bandaj.

2.72 saat kadar soğuk uygulama.

3. Geç dönemde sıcak uygulama.

Çıkıklar

Eklemi oluşturan kemiklerin ilişkilerinin bozulmasıdır. Sık görülür.

Eklem yüzeylerine uygulanan kuvvetle kapsil ve bağ yırtıklığı oluşur. Uygulanan kuvvet devam ederse çıkık gelişir. Ağrı, fonksiyon kaybı, şişlik, hematon gibi belirtiler verir. Tüm çıkıkların % 60’ı omuz ve el parmağı çıkıklarıdır.

Tedavi:

1. Hareket etmemesi için desteklenir.
2. Desteklerken kıvrılma varsa ve açılmıyorsa zorlanmaz, bulunduğu halde saptanır.
3. Ağrı kesici verilebilir.
4. Çıkık ve kayma durumlarında fiziki müdahale tedavisi uzman hekimlerce yapılmalıdır.

3. KEMİK YARALANMALARI

Kontüzyon

Kemikte veya kıkırdakta meydana gelir. Deride belirgin bir hasara yol açmadan deri altındaki yumuşak dokulara baskı yapıp ezilmesine yol açan travmatik olaylar sonucu olur. Kemiğin daha yüzeyel olduğu, yumuşak kısımların kalınlığının daha az olduğu noktalarda (örneğin kaval kemiği üzerinde ve kaş üstündeki bölgede) daha kolay oluşur. Aşırı tazyike maruz kalan dokuda yırtılan damarlardan kan sızması sonucu deri veya organ yüzeyinin morumsu renk almasıyla kendini gösterir.

Kontüzyon Çeşitleri:

1. derece kontüzyon: Sadece küçük damarlar hasar görmüştür ve dışarı çıkan kan dokulara yayılara sızar; önce mavimsi olup zamanla koyu sarıya dönüşen bir leke olan ekimoz oluşur. Hareketle ve o kısma basınçla arta bir ağrı mevcuttur.
2. derece kontüzyon: Hematom, yani belirli boydaki kan damarlarının çatlamasıyla ve kan birikimi oluşumuyla karakterizedir; dokunmakla içi sıvı dolu bir şişlik hissedilir
3. derece Kontüzyon: deri canlılığını tehlikeye atacak derecede şiddetli ve uzun süreli baskı altında kaldığında meydana gelir; deri nekrozuyla, yani cildin bir hücre tabakasının ölümüyle sonuçlanır ve bu nedenle de deri önce soluk, ardından siyahımsı bir renk alır. Bu durumda kontüzyon bir lezyona sebep olur.

Ayrıca, kol veya bacak travmaları veya dar ayakkabılar, sıklıkla çok ağrılı olabilen bir rahatsızlığın sebebidir.

Tedavi:

Ekimozlar tedavi gerektirmez: 24 saat sonra sıcak su torbası uygulamasından fayda görür.

Hematom oluşumu, buz torbası ve baskılı bandaj uygulayarak tedavi edilebilir.

Doku nekrozu durumunda, ilk girişim steril sargı kullanarak enfeksiyonu önlemeye yönelik olmalıdır. Bu durumda bir hekim muayenesi gereklidir.

Hematom hacminde hızlıca fark edilir bir artış olursa, bir hekim tarafından, boşaltılması açısından değerlendirmelidir.

Kas kontüzyonları, birkaç gün hareketsizlik gerektirecek derecede ağrılı olabilir. Şunlar da faydalı olabilir:

• Travmadan hemen sonra buz torbası uygulaması
• 24-48 saat sonrasında sıcak kompres uygulaması.

Kırıklar

Kemik bütünlüğünün bozulmasına kırık denir.

2 şekilde görülür:

• Açık kırık: Kırık kemik uçlarının dışarı çıkıp gözle görülmesi.
• Kapalı kırık: Vücudun içinde gözle görülmeyen kırıktır.

Şişlik, ağrı, şekil bozukluğu, krepsitasyon sesi, anormal hareket gibi belirtiler varsa kırıktan şüphelenilir.

Tedavi:

1. Açık kırıksa sağlıklı temizlenir.
2. Tespit edilir.
3. Tıbbı ve/veya cerrahimüdahale için hasta sağlık kuruluşuna götürülmelidir.

Kırık Çeşitleri:

Spiral Kırık: Kemik uçları testere ağzı biçiminde ayrılmıştır. Yaşlılarda tedavisi çok zordur.

Yeşil Dal Kırığı: Kemik kırılmış fakat uçları açılmamıştır. Büyüme çağındaki çocuklarda görülür.

Transvers Kırık: Düzgün kırık. Kemik uçlarının düzgün olarak birbirinden ayrılması şeklinde görülür. Yerine getirilmesi kolay ama kaynaması problem olur.

Ezik Kırık: Kemik uçları ayrılmadan içe doğru çökme şeklinde görülür. Öncelikle kafatasında görülür.

Delik Kırık: Kemik uçları ayrılmadan kemiğin gövdesinde kırık meydana gelir. Delik açılır.

AŞIRI ZORLANMA SONUCU OLUŞAN SPOR YARALANMALARI 

Kas Sertliği

Özellikle, statik olarak çalışan kaslardaki metabolizmanın durması sonucu oluşan, reaktif kas sertliğidir. Kaslarda basma ile ağrılı sertlik vardır. İlgili adaleler çalıştırıldığından ağrı oluşur. Hareketler ağrı nedeniyle sınırlıdır.

Tedavi

Lokal merhem ve pomat uygulaması, 2-3 gün kas gevşetici ilaçlar, buz ile soğuk masaj, elektroterapi ve sıcak banyo ve saunalar önerilir. Kas güçlendirici egzersizler yapılır. Ağrı doğuracak hareketlerden kaçınılmalıdır.

Kas Yorgunluğu

Ağır spor yarışmalarından sonra sporcularda görülen ağrılı bazen şişlik ve sertlik yorgunluk sadece fizyolojik bir olay değildir. Fizyolojik etkilerin yanında psikolojik etkilere de bağlıdır. Yorgunluk organizmanın bütünü ile değerlendirilebilir. Bunlara ek olarak vitamin ve protein eksikliği gibi nedenlerde yorgunluğa sebebiyet vermektedir.

Tedavi

Kas yorgunluğunun tedavisinde en önemli olanı yüklenme veya antrenmandan sonra ısınma hareketleridir. Hiçbir tedavi uygulanmadan sadece dinlenme ile 3-4 gün içinde geçtiği görülür. Yorgunluğun atılmasını hızlandırmak için sauna ve masaj da etkilidir.

Kas Krampları

Genel yüklenme sırasında ve yüklenmeden sonra ortaya çıkar. Uyluk ve baldır kaslarında daha sık görülür. Etkileyen faktörler; aşırı sıvı elektrolit kaybı, lokal dolaşım bozukluğu, ayakkabı ve çoraplar, yetersiz ön hazırlık.

Tedavi

Spora ara verilmelidir. Hafif kramp çözücü masajlar uygulanır. Sıvı ve elektrolit açığı tamamlanır. 2-3 gün süreyle ilgili ekstremitede çalışma yapılmaz. Kas güçlendirici egzersizler, buz tedavi ve gevşetici masajlar, kas gevşeticiler verilir.

Sürantrenman

Uzun bir zaman devam eden bedeni ve ruhi zorlanmanın, organizmada yaptığı yorgunluk haline sürantrenman denir.

Belirtileri:

Bedeni Belirtileri: Kilo düşmesi, gözler önünde siyah halkalar, soluk bir yüz, iştahsızlık, hazımsızlık, ishal, uyku istediğine uyuyamama, sebepsiz terleme, baş ağrısı, kaslarda sebepsiz kramplar, çalışmalar sırasında nabız ve solunum artışı vs.

Ruhi belirtileri: Neşesizlik, antrenmandan kaçma ve nefret duygusu, karakter değişmeleri, takım arkadaşlarına karşı anormal davranışlar, olumlu sözlere tepki, kırıcılık, konsantrasyon güçlüğü dalgınlık vs.

Sürantrenman oluşumunda;

Bedeni etkiler: Uzun ve aşırı çalışmalar, bilinçsiz aşırı yüklenme, yeteri kadar hazırlanmadan sık ve zorlu yarışmalara karılma, az uyku ve az dinlenme, düzensiz bir yaşam tarzı, yeterli ve dengeli beslenmeme vs.

Ruhi etkenler: Aile ve meslekten doğan endişeler, gürültü, antrenör ve idarecilerin kaba davranması, saha ve salonda seyirciler tarafından sporcuya söylenen kötü sözler, müsabakalarsa yenilme korkusu vs.

Sürantrenman’a engel olmak için koruyucu tedbirler:

Antrenman programı yapılırken sporcunun cinsiyeti, yaşı, kapasitesi ve eksiklikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Beslenmesine dikkat edilmeli, genel koordinasyon çalışmalarına önem verilmelidir. Dinlenme iyi ayarlanmalıdır.

Sürantrenman durumunda sporcuya yardım;

Antrenman günleri azaltılmalı. Yemek listesi değiştirilmeli, dinlenme ve uykuya uzun zaman ayrılmalı, antrenmanlara sıvı içecekler getirilmeli, açık havada uzun yürüyüşler yapılmalıdır.

Ağır hallerde birkaç gün yatak istirahati verilmeli, psikolojik rahatlamaya yönelik etkinliklerle birlikte A.B.C vitaminlerinden, minerallerden, proteinden zengin besinler ön planda tutulmalıdır.

Kaynak: https://sportoteam.com.tr