Diz Ön Çapraz Bağ Kopukluğu

Dizimizi oluşturan iki ana kemiği eklem içinde tesbit ederek ön-arka ve dönme sırasında sabitliği sağlayan en önemli yapıdır. Ön çapraz bağ diz fonksiyonlarında çok önemli bir yeri vardır.

Ön çapraz bağ (ÖÇB) yırtığı nasıl oluşur? Belirtileri nelerdir?

Ani yön değiştirme (futbol, tenis, kayak), direk darbe, zıplama veya koşma sırasında yere inerken ani yavaşlama ile yırtılır.
Yırtılma sırasında bir ses hissedilir. Yırtılma sonrası ilk anda genellikle üzerine basmakta zorlanılır. Dizde ağrı ve şişlik başlar.

İlk acil tedavi dinlenme-buz-elastik bandaj-yukarı kaldırmadır. Sonrasında bir ortopedistin değerlendirmesi gerekir.

Tanı: Ayrıntılı muayene yapılır. Direkt grafiler ve  MRI istenir.

ÖÇB yırtığı olan dizde ana sorun; dizde instabilite gelişmesidir. İnstabilite, dizin sabitliğinin bozulmasıdır. Bunu iki şekilde tespit ederiz

1-Hasta,ayak yerde iken gövdenin dönmesini gerektiren hareket ve sporlarda dizinde anormal bir dönme-boşalma olduğunu söyler.

2-Dizin ayrıntılı muayenesi ile

ÖÇB yırtığı sonrası süreçte neler olur?

ÖÇB yırtığı olan kişilerde eğer başka sorunlar eşlik etmiyorsa genellikle ilk 3-4 hafta sonrasında dizdeki şişlik ve ağrı geçer. Sonrasında hastalardaki en büyük yakınma dizde zaman zaman oluşan güvensizlik hissi ve dönmelerdir. Bu dönmeler veya yoğun aktiviteler sonrası dizde şişlik olur. Dönmeler ve şişlikler dışında genellikle ağrı olmaz. Ağrı, yıllar sonunda gelişen kıkırdak aşınmaları, kireçlenme veya meniküs yırtıklarına bağlıdır.

ÖÇB yırtığına eşlik edebilen sorunlar nelerdir?

1-Kemik ödemi: Çoğunlukla dış femur kondilinde ödem olur. Ancak zaman içinde düzelir.

2-Dış menisküs yırtığı: Genellikle ÖÇB yırtığı oluşturan travma ile oluşur. Geç dönem dış menisküs yırtıkları daha nadirdir.

3-İç menisküs yırtığı: Genellikle ÖÇB yırtığına bağlı instabiliteye nedeniyle geç dönemde oluşurlar. 5 yılda % 80 lere varan oranlarda yırtık geliştiği gösterilmiştir.

4-Kıkırdak hasarları : ÖÇB yırtığı oluşturan travmayla birlikte az sıklıkta oluşur. Daha sık olarak ÖÇB yırtığına bağlı instabiliteye bağlı geç dönemde oluşurlar.

5-Diğer bağ yaralanmaları: Genellikle ÖÇB yırtığını oluşturan travma ile oluşur.

ÖÇB yırtığı olan kişiyi uzun vadede bekleyen sorunlar nelerdir?

Aktivitelerde kısıtlanma ve yaşam standardının düşmesi: Dizi instabil olan kişiler sportif aktivitelerde ve yoğun tempolu bir yaşamda sorun yaşadıklarından daha düşük tempolu bir yaşam sürmek zorunda kalırlar. Özellikle yaşantısında sporun önemli bir yer tuttuğu kişilerde belirgin bir mutsuzluk kaynağıdır. Ayrıca aktivitelerin düşmesine bağlı kilo alma, yüksek kolesterol gibi kardiyolojik risk faktörlerinde de artış olur.

Dizde ek sorunların gelişmesi: Özellikle iç menisküs yırtıkları ve kıkırdak zedelenmeleri sıklıkla gelişir. İlk 5 yılda ağrı nedenleri genellikle bu sorunlara bağlıdır.

Kireçlenme: İnstabil dizlerin neredeyse tamamında diğer tarafa göre erken kireçlenme gelişmektedir

ÖÇB yırtığında tedavi seçenekleri nedir? Nasıl karar verilir?

Günlük yaşamda aktif olan ve spor yapmak isteyen hastalarda ÖÇB onarımı gereklidir. Zaman zaman diz dönmesine gelişen aktivitesi daha az olan kişilerde dize güveni geri getirmek ve kıkırdak hasarını engellemek için önerilmektedir.

Karar verme ana kriteri instabilitedir. Yani dizin sabitliğinin bozulmasdir. Diğer bir deyişle dizde güvensizlik olmasıdır. Yapısal olarak bazı kişilerde instabilite azken bazılarında fazladır. Bazı kişilerde bu rehberin dışında uygulamalar gerekebilir.

Profesyonel sporcular: Profesyonel yaşama devam edebilmeleri için hemen hemen tüm sporculara ameliyat önerilir. Aksi durumlarda erken dönemde dizde diğer sorunlara bağlı olarak sportif seviyede düşme oluşur.

40 yaş altı aktif spor yapanlar: Kesinlikle cerrahi önerilir.

40-50 yaş arası aktif sporcular: Sportif seviyede azalma istenmiyorsa ve instabilite fazla ise cerrahi önerilebilir. Yalnız 40 yaş sonrası cerrahilerde spora geri dönüş zamanı uzamaktadır. İnstabilite seviyesi ileri değilse 3 aylık yoğun fizyoterapi sonrası karar gözden geçirilir. Kişiler spor tipi ve seviyesini değiştirmek istemez ve diz instabil ise cerrahi önerilir.

50 yaş üzeri aktif sporcular: Bazı merkezlerde 55 yaşına kadar Ön Çapraz Bağ Onarımı yapılmakla beraber bu konuda genel kanı fizik tedavi – egzersiz programı uygulamak ve spor tipi ve seviyesini değiştirmektir.

30 yaş altı sakin yaşam sürenler: Dizdeki aşınma ve kireçlenmeyi önlemek için genellikle ameliyat önerilir.

30-40 yaş arası sakin yaşam sürenler: Günlük aktivitelerde sorun yoksa tedavi önerilmez. Sorun varsa yoğun bir fizik tedavi sonrası egzersizlere devam etmeleri önerilir. Buna rağmen sorun var ve ek sorunlar gelişiyorsa cerrahi önerilir.

40 yaş üzeri sakin yaşam sürenler: Sorunları varsa fizik tedavi ve sonrasında egzersizlere devam etmeleri önerilir.

ÖÇB ameliyatında başarı oranı nedir?

Başarı oranı %90 dır. Başarı terimi ile; tam eklem hareket açıklıklığı, ağrısız eklem(diğer eklem sorunlarına bağlı olmayan) ve spora geri dönüş kastedilmektedir.

İyi bir cerrahi ve fizyoterapi dönemi sonrası dizin fonksiyonları tam olarak geri kazanılır.

ÖÇB ameliyatında yapılan işlem nedir?

Diz çevresinden alınan, sertlik, yapı ve uzunluk bakımından ÖÇB’nin özelliklerine benzeyen bir doku (greft) ÖÇB nin orjinal yerine nakledilir.
Bu amaçla 4 tip greft kullanılmaktadır. Kişinin anatomisine uygun olarak greft tercihi belirlenir.

Patellar tendon: Diz kapağı kemiği ile tibia arasında uzanan patellar tendonun orta 1/3 ü, ) kemik parçaları ile birlikte alınır.

Diz arkası tendonlar: Dizin iç-arkasında yer alan hamstring tendonları alınır ve uygun uzunluk ve kalınlıkta katlanır.

Quadriseps tendonu: Diz kapağının üzerindeki tendon diz kapağından kemik parçası ile birlikte alınır.

Allogreft: Kadavradan alınan dokular kullanılmaktadır.

ÖÇB onarımı için kullanılacak dokular açık cerrahi ile alınır. Daha sonra artroskopik olarak diz içindeki ÖÇB artıkları temizlenir. Ardından tibia ve femur kemiklerine, ÖÇB’nin orjinal yerlerine uyacak şekilde iki tünel açılır. Hazırlanan greft bu tünellerin içine yerleştirilir. Greftin gerginliği sağlanır. Son aşamada greft, tünellere askı sitemi, vida ve kancalarla tespit edilir. Aşağıda ön çapraz bağ onarımı yaptığımız bir hastamızın grafileri görülmektedir. 

Ameliyat kaç saat sürer?

Ameliyatın normal süresi 1 saat civarındadır. Dizdeki diğer sorunlar (menisküs, kıkırdak gibi) da aynı anda tedavi ediliyorsa bu süre uzayabilir.

Ameliyat sonrası süreç nasıldır?

Genellikle fazla bir ağrı olmamaktadır ve ağrı ağrı kesicilerle tamamen kontrol edilebilmektedir. Diz içine biriken kanı boşaltmak için dren konur ve 24 saat içinde çıkarılır. Ameliyattan bir kaç saat sonra ayağa kalkabilirsiniz. Ayağa kalkmadan önce 5 dakika kadar oturarak başın dönmediğinden emin olmalı, başınız dönerse uzanıp dinledikten 1 saat sonra yeniden ayağa kalmayı deneyebilirsiniz

Hastanede 1 gün kalacaksınız. Fizyoterapist gelerek size yatakta yapmaya başlayacağınız egzersizleri gösterecektir.  Hastanede kaldığınız sürece dizinize buz uygulanacaktır. Eve çıktıktan sonra buz uygulamaya günde 8-10 kere 15 dk olacak şekilde 3-5 gün daha devam ediniz. Daha sonra egzersizlerden sonra buz uygulamaya devam edin. Yemek için ayağınızı yere koyarak oturabilir ve ihtiyaçlarınız için koltuk değnekleri ile ameliyat olan bacağınıza yükü yarı yarıya azaltarak basabiliriniz. Antiembolik çorabı 15 gün kullanmanız yararlı olur.

Detaylı bilgi için tıklayınız 

İşe ve spora dönüş

7. günden sonra ofisinizde oturarak 5-8 saat çalışabilirsiz.

Dikişleriniz 15. gün alınır. Dikiş alındıktan sonra fizik tedavi başlanır. Fizik tedaviniz genellikle haftada 3 gün olmak üzere 3. ayın sonuna kadar devam edecektir.

10-15 gün sonra koltuk değnekleri bırakılır.

4- 6 hafta sonra araç kullanmanıza izin verilir.

Düz koşu ve bisiklete yaklaşık 3. ayda izin verilir

4. ay sonunda sportif aktivitelere yavaş yavaş başlayabilirsiniz.

Sporcularda tam spora dönüş genellikle 6 ay sonunda izin verilir. Eşlik eden yaralnmaların varlığı bu süreyi değiştirebilir.

Ameliyat sırasında ve sonrasında görülebilecek sorunlar nelerdir?

Enfeksiyon: Artroskopik ameliyatlarda enfeksiyon oranı % 1 in altındadır. Enfeksiyon olursa yeniden bir artroskopi ile eklemin yıkanması, ileri enfeksiyonlarda ameliyatta konulmuş olan vidaların ve greftin çıkarılması gerekebilir.

Derin ven trombozu ( toplar damarlarda kan pıhtılaşması): Bu komplikasyon %1 in altındadır. Genellikle 5-15. günler arasında egörülür.

Derin ven trombozundan korunmak için, ameliyat sonrası antiembolik çoraplar giydirilmesi, yatak içi egzersizler ve erken ayağa kaldırarak yük verme riskleri azaltmaktadır.

Teknik hatalar: Ön çapraz bağ ameliyatları teknik olarak son derece özellikli ameliyatlardır. Bu nedenle teknik hatalara bağlı sorunla karşılaşma olasılığı her zaman ve her yerde olabilmektedir.

YORUM ATMAYI UNUTMAYIN

Yazan:Doc. Dr İBRAHİM AZBOY

Özel İstanbul Medipol Hastanesi. Haydarpaşa – Harem Yolu, Koşuyolu, Kadıköy 34718 İstanbul

NOT: Telefon uygulama linki: bit.ly/2ZQHkYr