Kırık Çıkık ve Burkulmalarda İlk yardım
Kırık, çıkık ve burkulmalarda ilk yardım, yaralı kişinin durumunu stabilize etmek, ağrısını hafifletmek ve daha fazla hasarı önlemek için hayati öneme sahiptir. İşte bu tür durumlarda yapılması gereken ilk yardım uygulamaları:
Kırık Belirtileri Nelerdir?
Kırık belirtileri, kemiğin bütünlüğünün bozulduğu durumlarda gözlemlenen fiziksel ve işlevsel değişikliklerdir. İşte kırıkların genel belirtileri:
1. Ağrı:
- Kırık bölgede şiddetli ve sürekli bir ağrı hissedilir.
- Hareket ettirildiğinde veya üzerine basıldığında ağrı daha da artar.
2. Şişlik:
- Kırık olan bölgede yumuşak dokuların zarar görmesi nedeniyle şişlik oluşur.
3. Morarma (Hematoma):
- Kanama nedeniyle ciltte morarma veya renk değişikliği görülebilir.
4. Şekil Bozukluğu (Deformasyon):
- Kırık kemik uçlarının yer değiştirmesi sonucunda bölgede anormal bir şekil bozukluğu olabilir.
5. Hareket Kısıtlılığı:
- Kırık olan bölge veya yakınındaki eklemlerde hareket etme zorluğu veya tamamen hareket kaybı yaşanır.
6. Anormal Hareket:
- Kemik uçları birbirinden ayrılmışsa, normalde hareket etmemesi gereken bölgede anormal hareket görülebilir.
7. Hassasiyet:
- Kırık bölgeye dokunulduğunda aşırı hassasiyet ve ağrı hissedilir.
8. Ciltte Yaralanma (Açık Kırık):
- Açık kırıklarda kemik parçaları cildi delip dışarı çıkabilir ve kanama olabilir.
9. Krepitasyon (Ses):
- Kemik uçlarının birbirine sürtünmesi sonucu çıtırtı benzeri bir ses duyulabilir (nadiren fark edilir).
10. İşlev Kaybı:
- Kırık olan bölgede ilgili vücut kısmı işlevini tamamen veya kısmen kaybedebilir.
Not: Kırık belirtilerinden biri veya birkaçı fark edilirse, kişinin hareket ettirilmemesi, kırık bölgesinin sabitlenmesi ve derhal tıbbi yardım alınması önemlidir. Özellikle açık kırıklarda enfeksiyon riskine karşı dikkat edilmelidir.
Kırıklarda İlk Yardım
1. Kırık (Kemik Kırıkları)
Belirtileri:
- Şiddetli ağrı.
- Şişlik ve morarma.
- Hareket kısıtlılığı veya anormal hareket.
- Deformasyon (şekil bozukluğu).
- Kırık bölgesinde kanama (açık kırıklarda).
İlk Yardım:
- Hareketsizleştirin: Kırık bölgesini sabitleyin. Yaralı bölgeyi hareket ettirmeyin.
- Atel Uygulayın: Kırığın iki yanındaki eklemleri sabitleyecek şekilde sert bir malzeme (tahta, karton) ile atel yapın. Ateli sabitlemek için bağ kullanabilirsiniz, ancak dolaşımı kesmemesine dikkat edin.
- Soğuk Uygulayın: Şişliği azaltmak için 15-20 dakika aralıklarla kırık bölgesine soğuk kompres uygulayın (buzu doğrudan cilde temas ettirmeyin).
- Tıbbi Yardım: Kırık olan kişiyi hemen sağlık kuruluşuna yönlendirin.
Çıkık Belirtileri Nelerdir
Eklem çıkığı, bir eklemdeki kemik uçlarının normal pozisyonlarından kayarak yer değiştirmesi durumudur. Çıkıkların belirtileri, etkilenen bölgeye ve durumun şiddetine göre değişebilir. İşte eklem çıkığı belirtileri:
1. Şiddetli Ağrı:
- Çıkık olan eklemde aniden başlayan ve şiddetli bir ağrı hissedilir.
- Hareket etmeye çalışıldığında ağrı daha da artar.
2. Şekil Bozukluğu (Deformasyon):
- Eklem bölgesinde normalden farklı bir şekil bozukluğu görülür.
- Kemik uçları yerinden çıktığı için eklem anormal bir pozisyonda olabilir.
3. Hareket Kısıtlılığı:
- Çıkık olan eklem hareket ettirilemez veya hareket etmek oldukça zordur.
- Zorlamaya çalışıldığında daha fazla ağrı hissedilir.
4. Şişlik:
- Çıkık bölgesinde doku hasarı ve iltihaplanma nedeniyle şişlik meydana gelir.
5. Morarma (Hematoma):
- Çıkığın olduğu bölgede deri altında kan birikmesi nedeniyle morarma görülebilir.
6. Eklemde Sertlik veya Hassasiyet:
- Eklem dokuları zarar gördüğü için bölgeye dokunulduğunda hassasiyet hissedilir.
7. Eklem Fonksiyon Kaybı:
- Çıkık eklem işlevini tamamen kaybedebilir. Bu durum, etkilenen bölgeye göre günlük aktiviteleri engelleyebilir.
8. Anormal Pozisyon:
- Çıkık eklem, normal duruşundan farklı bir pozisyonda olabilir.
9. Sinir veya Damar Zedelenmesi (Bazı Durumlarda):
- Çıkık sırasında sinirler ve kan damarları zarar görürse, uyuşma, karıncalanma veya soğukluk hissi oluşabilir.
Not:
- Eklem çıkığından şüphelenildiğinde, eklem hareket ettirilmemeli ve yerine oturtmaya çalışılmamalıdır.
- Çıkık olan bölge sabitlenmeli ve acilen tıbbi yardım alınmalıdır.
- Sinir veya damar zedelenmesi belirtileri varsa, durum acil müdahale gerektirir.
Burkulma Belirtileri Nelerdir
Burkulma, eklem çevresindeki bağ dokularının aşırı gerilmesi veya yırtılması sonucu oluşur. En yaygın olarak ayak bileği, diz, el bileği ve parmaklarda görülür. İşte burkulmanın belirtileri:
1. Ağrı:
- Burkulan eklemde ani bir ağrı hissedilir.
- Hareket ettirildiğinde veya üzerine yük bindiğinde ağrı daha da artar.
2. Şişlik:
- Yaralanma bölgesinde sıvı birikmesi nedeniyle şişlik oluşur.
3. Morarma (Hematoma):
- Bağ dokularının zedelenmesi ve küçük kan damarlarının hasar görmesi sonucu ciltte morarma veya renk değişikliği görülebilir.
4. Hassasiyet:
- Burkulan ekleme dokunulduğunda hassasiyet ve rahatsızlık hissedilir.
5. Hareket Kısıtlılığı:
- Eklemde ağrı ve şişlik nedeniyle hareket sınırlı hale gelir veya tamamen engellenir.
6. Eklemde Desteksizlik Hissi:
- Burkulan eklemde zayıflık veya kararsızlık hissi olabilir; eklem sağlamlığını kaybetmiş gibi hissedilir.
7. Isı Artışı:
- Yaralanma bölgesinde kan akışının artması nedeniyle ısı artışı hissedilebilir.
Burkulmanın Şiddetine Göre Belirtiler:
- Hafif Burkulma (1. Derece):
- Bağ dokuları hafifçe gerilir veya küçük bir kısmı zedelenir.
- Hafif ağrı ve minimal şişlik görülür.
- Orta Dereceli Burkulma (2. Derece):
- Bağ dokularında kısmi yırtıklar oluşur.
- Daha şiddetli ağrı, belirgin şişlik ve morarma gözlemlenir.
- Ciddi Burkulma (3. Derece):
- Bağ dokusu tamamen yırtılır.
- Eklemde ciddi şişlik, morarma ve fonksiyon kaybı olur.
- Eklem kararsız hale gelir ve ciddi destek kaybı yaşanır.
Not:
Burkulma belirtileri görüldüğünde, RICE yöntemi (dinlendirme, buz uygulama, sıkıştırma ve yükseltme) uygulanmalı ve şiddetli vakalarda bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Özellikle şişlik, ağrı ve işlev kaybı geçmiyorsa uzman değerlendirmesi önemlidir.
Burkulmalarda İlk Yardım
3. Burkulma (Eklem Bağlarının Gerilmesi veya Yırtılması)
Belirtileri:
- Ağrı ve hassasiyet.
- Şişlik ve morarma.
- Hareket kısıtlılığı.
İlk Yardım:
- Dinlendirin: Yaralı bölgeyi mümkün olduğunca hareketsiz tutun.
- Soğuk Uygulama: Şişliği azaltmak için ilk 24 saat boyunca düzenli aralıklarla (20 dakika) soğuk kompres uygulayın.
- Sıkıştırma: Elastik bandajla burkulan bölgeyi sıkıca, ancak dolaşımı engellemeyecek şekilde sarın.
- Yükseltin: Şişliği azaltmak için burkulan bölgeyi kalp seviyesinden yukarıda tutun.
- Tıbbi Yardım: Eğer şiddetli ağrı, deformasyon veya işlev kaybı varsa sağlık kuruluşuna başvurun.
Genel İlk Yardım Kuralları
- Yaralıyı sakinleştirin ve panik yapmasını önleyin.
- Dolaşım (nabız), his (duyusal kontrol) ve hareketlilik kontrolü yapın.
- Yaralıya ağızdan hiçbir şey vermeyin.
- Profesyonel sağlık ekipleri gelene kadar yaralının durumunu kontrol edin.
Bu ilk yardım uygulamaları, profesyonel tıbbi müdahale öncesi yaralı kişinin durumunu stabilize etmeye yardımcı olur. İlk yardım eğitimi almak, bu tür durumlarda daha etkili bir müdahale yapabilmeniz için önemlidir.